Sıvı Kaybı (Dehidrasyon) Nedir?

Sıvı Kaybı (Dehidrasyon) Nedir?

Vücudunuz her gün terleme, idrar, nefes alma yoluyla su kaybeder. Kaybedilen su yerine konmadığında hücreler susuz kalır ve dehidrasyon ya da sıvı kaybı denilen bir durum ortaya çıkar. Yetişkin bir kadının günlük su ihtiyacı 11.5 bardak ve erkeğin ise 15.5 bardaktır. Bu tüketilmesi gereken minimum miktardır. Su tüketimi hava sıcaklığına, fiziksel aktiviteye ve bazı özel durumlara göre değişiklik gösterebilir. Özellikle sporcular, yaşlılar, çocuklar, yüksek sıcaklıkta çalışanlar, ağır fiziksel güce dayalı işlerde çalışanlar daha çok su tüketimine ihtiyaç duyabilir. Vücut, sahip olduğu toplam su miktarının sadece %1,5’lik kısmını bile kaybederse hafif baş ağrısı gibi dehidrasyon belirtileri yaşayabilir. Aşırı su kaybı, hücre ve kan damarlarında sıvı eksikliğine neden olur ve hayati fonksiyonların durmasına neden olan su kaybı belirtileri yaşanabilir. Vücudun su kaybına verdiği en önemli tepki susuzluktur. Susadığınız an vücudun ihtiyaç duyduğu sıvıyı karşılamalı ve su içmek için susamayı beklememelisiniz.⁽³⁾⁽⁴⁾

Sıvı Kaybı (Dehidrasyon) Neden Olur?

Sıvı kaybı belirtileri, vücudun sıvı miktarında azalmaya yol açan herhangi bir durum nedeniyle meydana gelebilir. Kaynakçılar, inşaat işçileri, tamirciler gibi yüksek sıcaklıkta çalışan kişiler, yaşlılar, kronik hastalığı olanlar, sporcular, bebekler, küçük çocuklar ve yüksek rakıma sahip yerlerde yaşayanlar su kaybı belirtileri açısından yüksek risk taşır. Dehidrasyona neden olan durumlar şunlardır:

Aşırı terlemek

Ter, vücudun ısısını düşürmek için yaptığı doğal bir soğutma işlemidir. Vücut ısısı arttığında ter bezleri, vücudu serinletmek amacıyla cilt aracılığı ile hücrelerdeki suyun buharlaşmasını sağlar. Su, buharlaşma sırasında vücuttaki ısıyı düşürür ve serinlersiniz. Terleme aynı zamanda cildin nemlenmesini ve vücudun elektrolit dengesinin korunmasını sağlar. Ancak aşırı terleme, vücuttan sıvı kaybına neden olarak dehidrasyon belirtileri meydana getirebilir.

Enfeksiyonlar

Sürekli ishal ve kusmaya neden olan enfeksiyonlar, vücuttan sıvı atılmasına ve dehidrasyon belirtileri yaşanmasına neden olabilir. Su ile birlikte vücuttaki elektrolitlerde de kayıp yaşanır. Elektrolitler; organların çalışması, kasların hareket etmesi ve kanın kimyasal yapısının korunması açısından önemli bileşenlerdir. Kanda, idrarda ve vücut sıvılarında ishal ve kusma nedeniyle elektrolitlerin azalması, inme ve koma gibi ciddi sağlık problemlerine yol açabilir.

Yüksek ateş

Vücut ısısındaki artış olarak tanımlanan ateş, vücudun enfeksiyonlara karşı verdiği tepkidir. Hastalık yapıcı mikroorganizmaları vücuttan dışarı atmak için vücut ısısı artar ve terleme ya da idrar ile zararlı mikroorganizmalar vücuttan uzaklaştırılır. Ancak yüksek ateş uzun süre devam ederse cilt yüzeyinden aşırı miktarda su kaybı yaşanır ve dehidrasyon belirtileri ortaya çıkabilir. Kaybedilen su miktarı yerine konmadığında vücut susuz kalır ve ciddi sağlık problemleri meydana gelebilir.

Sık idrara çıkma

İdrar, vücudun toksinlerini atma yoludur. Bazı durumlarda idrara çıkmada artış gözlenir ve bu aşırı sıvı kaybına neden olabilir. Kaybedilen sıvı miktarı yerine konulmadığında su kaybı belirtileri yaşanabilir, dehidrasyon riskinde artış gözlenebilir.⁽⁴⁾

Su Kaybı (Dehidrasyon) Belirtileri Nelerdir?

Vücudun susuzluk belirtileri, kendini ilk olarak susuzluk şeklinde gösterir. İdrar renginde koyulaşma, idrar üretiminde azalma su eksikliği belirtileri arasındadır. Günlük yeterli su tüketip tüketmediğinizi anlamak için idrarın rengine bakmanız yeterlidir. Berrak idrar su tüketiminin yeterli olduğu, koyu idrar ise susuz kaldığınız anlamına gelir. Bazı durumlarda özellikle yaşlı yetişkin ve çocuklarda susuzluk hissi yaşanmayabilir. Ayrıca hastalık durumu ve sıcak havalar sıvı ihtiyacında artışa neden olabilir. Bu nedenle su eksikliği belirtileri yaşamadan ve susuzluk hissine bakılmaksızın su tüketimini artırmak gerekebilir. Vücutta su kaybı belirtileri aşağıdakileri içerebilir:

• Ağız kuruluğu
• Letarji (patolojik uyku hali)
• Kas zayıflığı
• Baş ağrısı ve baş dönmesi

Vücut suyunun %10-15’inin kaybedilmesi şiddetli dehidrasyona neden olabilir. Bu durumda vücutta su kaybı belirtileri şöyledir:

• Terleme eksikliği
• Gözlerde içe doğru çökme (batık gözler)
• Cilt kuruluğu ve ciltte buruşma
• Kan basıncında düşme
• Kalp atım hızında artma
• Ateş
• Bilinç kaybı
• Sayıklama

Çocuklarda su kaybının belirtileri şunlardır:

• Bebeklerde başın üstündeki yumuşak noktada çökme
• Ağız ve dilde kuruluk
• Huzursuzluk ve sinirlilik
• Gözyaşı dökmeden ağlama
• Yanaklarda çökme
• Gözlerde çökme
• 3 saatten fazla idrar yapmama.⁽²⁾

Vücutta Sıvı Kaybı Nelere Yol Açar?

Su kaybı belirtileri tedavi edilmediğinde dehidrasyon kontrol altına alınamaz ve hayatı tehdit eden ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Vücuttan aşırı su kaybı sonucunda aşağıdaki durumlar meydana gelebilir:

• Kan basıncında azalma yaşanır ve kalp daha az kan pompaladığı için hücre ve dokulara yeterli miktarda oksijen ulaşımı sağlanamaz. Bu durum hayati fonksiyonların yerine getirilmesini önleyebilir.
• Sıvı kaybı ile birlikte elektrolitlerde de azalma yaşanır ve sıvı-elektrolit dengesizliğine bağlı nöbetler yaşanabilir.
• Dehidrasyon belirtileri tedavi edilmediğinde böbrek fonksiyonlarını yerine getiremez, böbrek taşları oluşabilir. İdrar yolu enfeksiyonları ve böbrek yetmezliği gibi ciddi sağlık problemleri meydana gelebilir.
• Vücutta sıvı kaybı, terlemeyi önleyerek vücut ısısında artışa neden olabilir. Kişi kendini bitkin hisseder, ısı krampları yaşanır ve hayati tehdit yaratan sıcak çarpması durumu oluşabilir.
• Su kaybı belirtileri tedavi edilmediğinde vücutta ısı yüksekliği, kan basıncında azalma ve sıcak çarpması gibi durumlar, kişiyi komaya sokabilir.⁽²⁾⁽⁴⁾

Dehidrasyon Nasıl Önlenir?

Su kaybı belirtileri, vücuttaki sıvı seviyesi artırılarak tedavi edilebilir. Aynı zamanda elektrolit dengesinin sağlanması da önemlidir. Dehidrasyon belirtileri yaşandığında su, et suyu, spor içecekleri gibi sıvılar tüketilmelidir. Su kaybı belirtileri şiddetli ise bazı hastalara damar yoluyla sıvı-elektrolit takviyesi yapılabilir. Dehidrasyon belirtileri yaşayan kişiler kahve, çay, gazlı içecekler gibi kafein içeren sıvılardan uzak durmalıdır. Ayrıca sıvı kaybının nedenine yönelik tedavi uygulanmalıdır. Enfeksiyon nedeniyle oluşan dehidrasyon belirtileri için uygun ilaçlar kullanılmalıdır. İshali ve kusmayı durduran, ateş düşürücü ilaçlar doktor kontrolünde alınmalıdır.

Su kaybı belirtileri yaşamadan dehidrasyonu önlemek için aşağıdaki ipuçlarını değerlendirebilirsiniz:

• Aşırı sıcak ya da günün en sıcak vakitlerinde egzersiz yapmaktan kaçınmalısınız. Egzersiz öncesi, sırası ve sonrasında yeterli su tükettiğinizden emin olmalısınız.
• Kusma ve ishal gibi enfeksiyon belirtilerine sahipseniz sıvı alımını artırmalısınız. Dehidrasyon belirtileri devam ederse tıbbi yardım almalısınız.
• Sıcak günlerde dışarı çıkmaktan kaçının. Dışarı çıkmak zorunda kaldığınızda serin tutan giysileri tercih edin ve güneşten korunmak için şapka takmayı unutmayın.
• Günlük su ihtiyacını karşılamak için susamayı beklemeyin. Günde en az sekiz bardak su tüketmeye dikkat edin.⁽²⁾⁽⁴⁾
• Yeterli ve dengeli beslenmeye dikkat edin. Diyetinize salatalık, çilek, karpuz, kavun, marul, domates, biber gibi su kaybını önleyen yiyecekler ekleyin.⁽⁵⁾

Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.