Otoimmün Hastalıklar Nelerdir? Otoimmün Hastalık Belirtileri Nelerdir?

Otoimmün Hastalıklar Nelerdir?

Otoimmün hastalıklar, bağışıklık sisteminin aşırı çalışmasına ya da anormal derecede düşük aktivite göstermesine neden olur. Peki, “Bağışıklık sistemi çökerse ne olur?” Bağışıklık sistemi aşırı aktif olduğunda otoimmün hastalıklar meydana gelebilir, düşük aktivitesinde ise vücudun yabancı maddelere, bakteri ve virüs gibi hastalık yapıcı organizmalara karşı savunma yeteneği azalarak enfeksiyonlara yakalanma riskinde artışa yol açabilir.² Peki, otoimmün hastalıklar nelerdir? Araştırmalar 100’ün üzerinde bağışıklık sistemi hastalıkları olduğunu gösteri. En yaygın görülen otoimmün hastalıklar şunlardır:

Tip 1 Diyabet

Kan şekerini düzenlemeye yardımcı olan insülin pankreas hücrelerinde üretilir. Bağışıklık sistemi pankreastaki insülin üreten hücreleri yok ederek kan şekerinin yükselmesine neden olabilir. Yüksek kan şekeri, kan damarlarına ve kalp, böbrek, göz gibi organlar ile sinir sistemine zarar verebilir. ³

Romatoid Artrit

Bağışıklık sistemi eklem hücrelerine saldırarak ödem, şişme, ağrı, sertlik gibi belirtilere neden olan romatoid artrite neden olabilir. ³

Sedef Hastalığı

Bağışıklık sisteminin cilt hücrelerini hedeflediği sedef hastalığında, cilt hücreleri çok hızlı çoğalır ve cilt üzerinde birikerek iltihaplı yamalar oluşturabilir. ³

Multipl Skleroz

Bağışıklık sisteminin merkezi sinir sistemindeki sinir hücrelerini çevreleyen myelin kılıfa bir başka deyişle hücreleri koruyan zarlara saldırması multipl skleroz hastalığına neden olur. Koruyucu zarın hasar görmesi, beyin ve omurilik arasındaki mesajların vücudun diğer bölgelerine giden sinir iletimini yavaşlatır. Denge sorunları, yürüme bozuklukları, uyuşma, zayıflık gibi problemlere yol açabilir. ³

Lupus

Eklemler, böbrekler, beyin, kalp gibi vücudun farklı organ ve dokularına bağışıklık sisteminin saldırması ile oluşan lupus, sistemik otoimmün bir hastalıktır. ³

İltihaplı Bağırsak Hastalığı

Bağışıklık sisteminin bağırsak duvarını hedeflediği iltihaplı bağırsak hastalığı mide bağırsak sisteminin farklı bölümlerini etkileyebilir. Ağızdan anüse kadar mide bağırsak sisteminin herhangi bir bölümünde Crohn's hastalığı görülebilir. Kalın bağırsak ve rektumun iç yüzeyini hedefleyen bağışıklık sistemi, ülseratif kolite neden olabilir. ³

Addison Hastalığı

Bağışıklık sisteminin adrenal bezleri hedeflediği addison hastalığında, androjen, kortizon ve aldosteron hormonlarının fonksiyonları bozulur. ³

Graves Hastalığı

Bağışıklık sisteminin tiroid bezlerini hedef aldığı graves hastalığı otoimmün tiroid hastalıkları arasındadır. Tiroid bezi aşırı miktarda tiroid hormonları üretir. Vücudun enerji kullanımında önemli rol oynayan tiroid hormonlarındaki kontrolsüz artış, metabolizmayı hızlandırabilir ve kalp atım hızında artış, ısı intoleransı, kilo kaybı, tiroid bezinde şişmeler gibi semptomlar görülür. ³

Hashimoto Hastalığı

Hashimoto, bağışıklık sisteminin tiroid bezini hedef aldığı bağışıklık sistemi rahatsızlıkları arasındadır. Tiroid bezi yeterli miktarda tiroid hormonu sentezleyemez ve kilo artışı, soğuğa karşı hassasiyet, saç dökülmesi gibi semptomlar görülebilir. ³

Çölyak Hastalığı

Bağışıklık sisteminin bir çeşit tahıl proteini olan gluteni hedeflemesi sonucu meydana gelen çölyak, en sık görülen otoimmün hastalıklar arasındadır. Çölyak hastaları gluten tükettikten sonra, kusma, kabızlık, ishal ve bağırsaklarda kanama gibi semptomlar yaşayabilir. ³

Otoimmün Hastalıklar Neden Olur?

Otoimmün hastalıklar nelerdir sorusuna ek olarak bu hastalıkların nedenleri de merak edilen bir diğer sorudur. Bağışıklık sistemi hastalıkları, nedeni tam olarak bilinmeyen sistemik problemlerdir. Ancak bazı durumlar otoimmün hastalıklar için risk oluşturabilir.^1 4 Bağışıklık sistemi hastalıkları için risk faktörleri şunlardır:

Genetik

Birinci derece aile üyelerinde var olan otoimmün hastalıklar, kişide bağışıklık sistemi hastalıkları gelişmesine zemin hazırlayabilir. Ancak aile üyelerinde farklı otoimmün hastalıklara gelişebilir. Örneğin anneniz diyabet hastası ise siz de romatoid artrit görülebilir. Bu durum genetik yatkınlığın tek başına otoimmün hastalıklar gelişimi için yeterli olmadığını ve diğer faktörlerin de örneğin sigara içmek ya da toksinlere maruz kalmak gibi çevresel etkilerin bu duruma katkıda bulunması gerektiğini gösterir. ^1 4

Bazı İlaçlar

Kan basıncını düzenleyen ilaçlar, statinler ve antibiyotiklerin yan etkileri bağışıklık sistemi hastalıkları riskini artırabilir. ^1 4

Cinsiyet

Otoimmün hastalıklar, kadınlarda çok daha sık gelişir. Bağışıklık sistemi hastalıkları olanların nerdeyse %78’i kadınlardır. bunun en önemli nedeni hamilelik, doğum ve menopoz döneminde yaşanan hormon değişiklikleri olabilir. ^1 4

Enfeksiyonlar

Enfeksiyonlar, bazı otoimmün hastalıklar için risk faktörü olabilir. Buna ek olarak obezite bağışıklık sistemi hastalıkları için risk faktörüdür. ^1 4

Psikolojik Nedenler

Fiziksel, psikolojik ya da duygusal gerginlik durumlarında böbrek üstü bezlerinden adrenalin salgılanır ve kalp atım hızı, hızlı nefes alma gibi vücut tepkileri gelir. Psikolojik travmalar kişinin hormon dengesini etkileyerek özellikle Graves hastalığı ve romatoid artrit gibi otoimmün hastalıkların psikolojik nedenleri arasında sayılabilir. ^5 6 7

Otoimmün Hastalık Belirtileri Nelerdir?

Bağışıklık sisteminin hedeflediği organ, doku ya da vücut bölgelerine göre otoimmün hastalığı belirtileri değişiklik gösterir. 

Eklem ve Kas Hastalıkları Belirtileri:

• Kas krampları ve kas ağrıları
• Kaslarda güçsüzlük
• Eklemlerde sertlik, şişlik ve ağrı
• İltihaplanma ⁸

Sindirim Sistemi Hastalıkları Belirtileri:

• Kabızlık
• Şişkinlik
• Reflü
• Karın ağrısı
• Mide bulantısı
• Gıda intoleransları 
• Dışkıda kan ya da mukus ⁸

Cilt Hastalıkları Belirtileri:

• Ciltte döküntüler
• Gözlerde kuruma
• Kaşıntı
• Ağızda kuruma
• Cilt kuruluğu
• Saç dökülmesi
• İltihaplanma ⁸

Sinir Sistemi Hastalıkları Belirtileri:

• Baş ağrısı
• Baş dönmesi
• Görmede bulanıklık
• Kafa karışıklığı
• Düşünmede zorlanma
• Uykusuzluk
• Hafıza problemleri
• Migren
• Endişe ve depresyon
• Uyuşma ve karıncalanma ⁸

Diğer Hastalıklarda Belirtiler:

• Tükenmişlik hissi
• Genel vücut ağrısı
• Yüksek ateş
• Göğüs ağrısı
• Vücut bezlerinde şişmeler
• Hızlı ya da düzensiz kalp atışı, aritmi
• Nefes darlığı
• Sıcağa ya da soğuğa hassasiyet
• Kilo alma veya zayıflama. ⁸

Bağışıklık Sistemi Hastalıkları Tanısı Nasıl Yapılır?

Otoimmün hastalıkları teşhis etmek zorlu bir süreçtir. Doğru teşhis zaman alabilir. bunun nedenleri aşağıdakiler olabilir:

• Belirtiler farklı zamanlarda ortaya çıkar.
• Semptomlar değişiklik gösterebilir ve aralıklı olabilir.
• Otoimmün hastalıkların semptomları benzerdir ve hastaları ayrıştırmak güç olabilir. ⁹

Bağışıklık sisteminin ürettiği antikor çeşidi test edilerek otoimmün hastalığın teşhisi yapılabilir. ancak bazı durumlarda otoantikor kan testleri semptomlar gelişmeden çok önce pozitif olabilir. Buna ek olarak inflamasyonu gösteren C-reaktif protein testi ve bir eritrosit sedimantasyon hızı testi yapılabilir. Otoimmün hastalıkların doğru teşhisi için

• Hastanın aile sağlığı öyküsü alınabilir.
• Semptomların kaydı tutulabilir.
• Otoimmün hastalıklar tek bir organı tutabileceği gibi sistemik ve birden fazla organı da etkileyebilir. Bu nedenle farklı uzmanların görüşü alınabilir.
• Tiroid veya pankreas gibi tek bir organ etkilenmişse bir endokrinolog; eklemler ve kaslar gibi bağ dokusunu içeren sistemik bir durum söz konusu ise romatolog hastalığın teşhisini yapabilir. ⁹

Bağışıklık Sistemi Hastalıkları Tedavisi Nasıl İlerler?

Bağışıklık sistemi hastalıkları teşhisi zor ve aynı zamanda tam olarak tedavisi yapılamayan hastalıklardır. Otoimmün hastalıklar tedavisi, hastalığın semptomlarına yönelik yapılabilir. Her hastanın bağışıklık sistemi tepkisi, genetik yapısı ve bulunduğu ortam birbirinden farklıdır. Bu durum tedavinin benzersiz olması anlamına gelir. ⁸ Bağışıklık sistemi hastalıkları tedavisi için genellikle aşağıdaki ilaçlar kullanılır: 

• Anti inflamatuarlar
• Ağrı kesiciler
• Depresyon ve anksiyete ilaçları
• İnsülin enjeksiyonları
• Uyku düzenleyici ilaçlar 
• Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar
• Damar içi globulin 
• Kortikosteroidler
• Plazma değişimi
• Cilt döküntüsü için ilaçlar ve kremler ⁸

Bağışıklık sisteminin tedavisini desteklemek amacıyla yeterli ve dengeli bir diyet ile düzenli egzersiz programı takip edilebilir. Beslenme programı bağışıklık güçlendiren besinler ile güçlendirilebilir. Bazı insanlar bağışıklık sistemi hastalıkları için bitkisel ilaçlar, akupunktur, hipnoz, kayropraktik uygulamalar gibi alternatif tedavi yöntemlerine yönelir. Ancak otoimmün hastalıklar bitkisel tedavi yöntemlerine doktorunuzun önerisi olmadan ya da doktorunuza danışmadan başlamanız hastalığın seyrini kötüleştirebilir. 8

Otoimmün Hastalıklar Kendiliğinden Geçer mi?

Otoimmün hastalıklar kendiliğinden geçmez ve tam bir tedavisi yoktur. Ancak semptomların çok az olduğu hatta hiç olmadığı durumlarda kişi kendini sağlıklı hissedebilir ve hastalığın geçtiğini düşünebilir. Ancak alevlenme dönemlerinde belirtiler şiddetlenebilir. 8

Otoimmün Hastalıklar ve Beslenme

Otoimmün hastalıklar ve beslenme arasında güçlü bir ilişki vardır. Beslenme bağışıklık sistemi hastalıkları tedavisini bir başka deyişle semptomların şiddetini azaltıcı etkisi olabilir. Yapılan araştırmalar, bağırsak bariyerindeki hastaların otoimmün hastalıklara yakalanma riskini artırdığı yönünde sonuçlar göstermektedir. Bazı yiyeceklerin bağırsak geçirgenliğini artırdığı ve bağırsak duvarında hasara neden olduğu ileri sürülmektedir. Bağırsak hasarına neden olabilen besinlerin diyetten çıkarılmasını hedefleyen otoimmün protokol diyeti, otoimmün hastalıkların neden olduğu iltihaplanmanın ve semptomların azalmasını destekleyen sağlıklı gıdalar içerir. Aynı zamanda bazı insanlarda anormal bağışıklık tepkilerine neden olabilen gluten gibi bileşenlerden fakirdir. 

Otoimmün hastalıklar ve süt ürünleri kullanımı için de farklı yaklaşımlar söz konusudur. Süt ürünleri içinde yer alan proteinler ve laktozun otoimmün hastalıkların semptomlarını arttırdığına yönelik çalışmalar mevcuttur. Ancak beslenme programının otoimmün hastalıklar üzerindeki tam etkisi henüz kanıtlanmamıştır ve daha çok araştırmaya ihtiyaç duyulmamaktadır. ^10 11 12 Bağışıklık sistemi hastalıklarının tedavisinde takviye özellikle D vitamini kullanımı semptomları hafifletebilir. Ancak otoimmün hastalıklar ve D vitamini arasındaki ilişkinin tam olarak anlaşılabilmesi için daha geniş araştırmalara ihtiyaç vardır. ¹³ Doktor ya da diyetisyen önerisi ile hastalığınıza uygun yeterli ve dengeli bir diyet programını takip etmek ve beslenmenizi bağışıklık güçlendirici kuruyemişler ya da bağışıklık güçlendiren bitki çayları desteklemek, otoimmün hastalıkların semtomlarının hafiflemesine yardımcı olabilir.

Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.